Pregnancy LSCS and Normal labor ဗိုက္ခြဲေမြးတာနဲ႔ ရိုးရိုးေမြးတာ

1.    ဆရာရွင့္ ကၽြန္မအသက္ ၂၇ ႏွစ္ပါ။ သားဦးကိုယ္ဝန္ကို မၾကာခင္မွာေမြးဖြားမွာပါ။ ကေလးအေနအထားလဲ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဆးရံုရဲ႕အခန္းအခက္အခဲေၾကာင့္ ရိုးရိုးေမြးဖို႔အဆင္မေျပဘဲ ခြဲေမြးရမလို ျဖစ္ေနပါတယ္ရွင့္။ (၁) ခြဲေမြးတာကဆိုးက်ိဳးမ်ားပါသလားရွင့္။ (၂) အတြင္းခ်ဳပ္ရိုး မက်က္ဘဲ ျဖစ္တတ္ပါသလား။ (၃) မလႈပ္မရွားဘဲ ဘယ္ႏွစ္ရက္ေလာက္ ေနရပါသလဲရွင့္ (အိမ္မွာ လုပ္ကိုင္ေပးမဲ့ လူခြဲမရိွလို႔ပါ)။ (၄) ေလွကား အတက္အဆင္းလုပ္လို႔ရပါသလား။ (အိပ္ခန္းကအေပၚမွာမို႔လို႔ပါ။) (၅) ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္မွာ ေလ့က်င့္ခန္း ျပန္လုပ္လို႔ရပါသလဲရွင့္။
2.    သမီးအခု ကိုယ္ဝန္ ၇ လပ ါ။ သားဦးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေလးေတြ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ရိုးရိုးေမြးတာနဲ႔ ဗိုက္ခြဲေမြးတာ ဘယ္ဟာပိုေကာင္းလဲ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ စာအုပ္ ဝယ္ဖတ္ေပမယ့္ မသိေသးတာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနတယ္ ထင္လို႔ပါဆရာ။
3.    ကေလးေမြးရင္ ရိုးရိုး ေမြးတာနဲ ့ခြဲေမြးတာ ဘာေတြကြာၿခားပါသလဲ။ ဘယ္လို အားနည္းခ်က္ အားသာခ်က္ေတြ ရွိပါသလဲ။ လူေတာ္မ်ားမ်ားက ခြဲေမြးတာ လူၾကီးအတြက္ မေကာင္းဘူး ေၿပာေနၾကလို႔ပါ။ သိတဲ့အတိုင္းပါပဲ ရန္ကုန္မွာဆိုေတာ့ ေဆးရံု ေဆးခန္းေတြက ေၿပာတာလဲ ရမ္းမယံုရဲပါဘူး။ ခြဲေမြးၿပီးရင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဘာေတြ ၿဖစ္တတ္ပါသလဲ။ မိခင္ေရာ ကေလးပါ ၿပႆနာမရွိရင္ ရိုးရိုးေမြးတာ ပိုေကာင္းႏိုင္ပါသလား။ ရိုးရိုးေမြးတဲ့အခါ Painless လဲ ေမြးလို ့ရတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဲဒါကေကာ ဘယ္လို အားနည္းခ်က္ အားသာခ်က္ေတြ ရွိပါသလဲ။

အေျဖကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ “ဆန္းတာတိုင္းက ရိုးတာထက္ ေနရာတကာမွာ မသာပါ။” ကေလး-မီးဖြါးတာမွာ Normal labor ဆိုတဲ့ Vaginal canal ေမြးလမ္းေၾကာင္းကေန ဖြါးတာက အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးလမ္းကေန ဘာမွ အကူအညီ မပါဘဲ၊ ဓမၼတာ-ထံုးစံအတိုင္း ေမြးႏိုင္တာက (ပါဖက္) ျဖစ္တယ္။ Painless childbirth ကို တပုဒ္သပ္သပ္ ေရးပါရေစ။

ေမြးလမ္းေၾကာင္းကေန ေမြးရာမွာ တခါတေလ ကူရတာေတြ ရွိတယ္။ သားဦးေမြးရင္ ေမြးလမ္းကို Episiotomy ခ်ဲ႕ေပး-ျပန္ခ်ဳပ္ေပးရတာ၊ သားအိမ္ညွစ္အား နည္းေနရင္ Oxytocin (Syntocinon) ေဆးကို Drip ထဲထည့္ သြင္းေပးရတာ၊ မညွစ္ႏိုင္လို႔ ဒါမွမဟုတ္ ကေလးေခါင္းထြက္တာ ၾကာမေနေစခ်င္လို႔ Forceps delivery ညွပ္ဆြဲ၊ Vacuum extraction ေလစုပ္စက္နဲ႔ ဆြဲကူ ေမြးေပးရတာ၊ Artificial rupture of membranes ေရျမႊာကို ေစာေဖါက္ေပးတာေတြ ျဖစ္တယ္။

“ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြ ေျပာတိုင္း မယံုရဲဘူး” လို႔ ေမးတဲ့သူေျပာတာ မွန္ပါတယ္။ ရန္ကုန္သာ မဟုတ္ပါ နယူးေဒလီ၊ ကိုလ္ကၲတား၊ မဒရပ္စ္၊ မြန္မ္ဘိုင္၊ ဘန္ေကာက္၊ ခ်ဲင္န္မိုင္၊ အကုန္ပါဘဲ။ ေနေကာင္း က်န္းမာတဲ့ မိခင္ေလာင္း တေယာက္ဟာ ျပႆနာကင္းတဲ့ ကိုယ္ဝန္ကေန ပံုမွန္ အရြယ္အစား ကေလးကို ေမြးတယ္ဆိုတာ ျပီးျပည့္စံုတဲ့ ပံုမွန္ ျဖစ္ရိုးျဖစ္စဥ္တခုသာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရိုးရိုး မဟုတ္ႏိုင္လို႔ ခြဲေမြးရတာမွာ “မခြဲရင္လည္း ရႏိုင္တယ္” ဆိုတာနဲ႔ “ခြဲကိုခြဲရမွာ” ႏွစ္မ်ိဳး ရွိတယ္။
1. “ဘာလို႔ ခြဲေမြးရသလဲ။” ေနာက္ကိုယ္၀န္ လာအပ္ေတာ့ အရင္ကေလး ဘာလို႔ခြဲေမြးရသလဲ ေမးရင္ ေကာင္းေကာင္း မေျဖတတ္ၾကပါ။
2. “မခြဲရင္ မရဘူးလား။” လူနာရွင္က ဆရာ၀န္ မေမးရဲၾကတာ မ်ားတယ္။
3. “တကယ္ကို မရဘူးလား” ဆိုတာေတြ သိရလိမ့္မယ္။ ေျပာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူနာ-အခြင့္အေရး အျပည့္အဝ မရၾကပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြက ျပန္ေမးတာ မၾကိဳက္သလို ေဆးရံုေတြကလဲ မၾကိဳက္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။

တခ်ိဳ႕က ေန႔ေကာင္း-ရက္သာေရြး ေမြးခ်င္သူေတြလည္း ရွိတယ္။ လူနာကလဲ “မခံႏိုင္ေတာ့ဘူးဆရာ ခြဲေပးပါေတာ့” ေျပာလာသူလည္း မရွားပါ။ ဆရာဝန္က စိတ္မရွည္၊ Risk ကို နဲနဲေလးမွ မယူခ်င္လို႔ ခြဲတာလည္း ရွိပါမယ္။ ဒီလို ဆရာဝန္မ်ိဳးကို အျပစ္မတင္ႏိုင္ပါ။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ ပုဂၢလိက ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြကေတာ့ ခြဲေပးရင္ လူနာဆီက ေငြပိုယူလို႔ရတာမို႔၊ အခ်ိန္မေစာင့္ဘဲ ခြဲတာလည္း တကယ္ ရွိပါတယ္။ ပုဂၢလိကစနစ္ ေကာင္းဘို႔ ပြင့္လင္းမႈ လိုတယ္။ လူေတြကေန လူေတြကို ထိန္းႏိႈင္တဲ့စနစ္ ရွိရမယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူကသာ ထိန္းတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါ။ ဥပေဒစိုးမိုးမႈ အစစ္ ရွိရမယ္။

ခြဲေမြးရတာမွာ တျခား ေရြးစရာလမ္း မရွိတာမို႔ ခြဲေမြးတာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ မခြဲမျဖစ္ နံပါတ္တစ္ကေတာ့ Cephalo-pelvic disproportion (CPD) ကေလးေခါင္းနဲ႔ မိခင္ေမြးလမ္း မတန္တဆ ျဖစ္တာ။ ဒါမွာလည္း (၂) မ်ိဳး။ မေအရဲ႕ အရိုးကြင္းက က်ဥ္းေနတာနဲ႕ ကေလးက ပံုမွန္ထက္ ေခါင္းကၾကီးေနတာ။ ဒီအေျခအေန ႏွစ္ရပ္လံုးက ခြဲကိုခြဲရပါမယ္။

ေနာက္တမ်ိဳးက အခ်င္းဟာ ပံုမွန္ရွိရမဲ့ သားအိမ္အဝနဲ႔ ေဝးရာမွာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေအာက္ပိုင္း ေရာက္ေနတာ။ အခ်င္းက သားအိမ္အဝကို အျပည့္ျဖစ္ျဖစ္၊ တစိတ္တပိုင္း ျဖစ္ျဖစ္ လာဖံုးေနတာမ်ိဳး။ အခ်င္းေရွ႕ေရာက္လို႔ ေခၚတယ္။ Ultrasound (အာလ္ထြာေဆာင္း) အေျဖမွာ Placenta low lying လို႔ပါမယ္။ Covering internal Os လို႔လဲ ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ အဲလို ျဖစ္ေနရင္ ေမြးခါနီးလို႔ သားအိမ္အဝ က်ယ္လာတာနဲ႔ အခ်င္း ကြာလာျပီး၊ ကေလးမေမြးခင္ ေသြးေတြဆင္းလာမယ္။ APH ေခၚတာေပါ့။ မေမြးမီ ေသြးဆင္းျခင္း အေၾကာင္းတရားေတြထဲက အေရးအၾကီးဆံုး ျဖစ္တယ္။ ရက္ေရြးျပီး၊ ေအးေအး ေဆးေဆး ခြဲေမြးပါေလ။

ဗိုက္ခြဲေမြးရေစတဲ့ မိခင္နဲ႔ဆိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ –
1. Placenta praevia အခ်င္းေရွ႕ေရာက္ျဖစ္ေနလို႔၊
2. CPD အရိုးကြင္းက်ဥ္းလို႔၊
3. ေမြးလမ္းကေန ၾကိဳးစားေမြးတာ မရေတာ့လို႔၊
4. အရင္ ႏွစ္ခါ ဗိုက္ခြဲေမြးထားလို႔၊
5. ဆီးခ်ိဳမိခင္ တခ်ိဳ႕၊
6. တင္ပါးဆံုတြင္းအဂၤါေတြ ေရာဂါရွိေနလို႔၊

ဗိုက္ခြဲေမြးရေစတဲ့ ကေလးနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ –
1. Fetal distress ေမြးေနတံုးကေလး က်န္းမာေရးအေျခအေန မမွန္လို႔၊
2. ကေလးအေနအထား ပံုမမွန္လို႔၊ Breech တင္ပါးဆံုျပဳျခင္း၊ Shoulder ပခံုးျပဳျခင္း၊ Transverse ကန္႔လန္႔ျဖစ္ျခင္း၊
3. အရင္က ေမြးရာဇဝင္ မေကာင္းလို႔၊ ဥပမာ IUD အထဲမွာ ကေလးေသတာ၊ ခဏခဏ ကေလးပ်က္တာ၊
4. Twins အမႊာကိုယ္ဝန္တခ်ိဳ႕၊
5. ေသြးစစ္ေတာ့ Rh incompatibility မတူတဲ့တခ်ိဳ႕၊
6. မိခင္မွာ HIV positive ျဖစ္ေနတာ၊
7. Umbilical cord prolapse ခ်က္ၾကိဳးၾကြံက်ေနလို႔၊

ဗိုက္ခြဲရက္ ၂ မ်ိဳး
1. Elective ရက္ေရြးခြဲျခင္း၊
2. Emergency အေရးေပၚခြဲျခင္း၊

ဗိုက္ခြဲနည္း ၂ မ်ိဳး
1. Classical caesarean section (CS) အစဥ္အလာခြဲနည္း၊ သားအိမ္ အေပၚပိုင္းမွာ ေဒါင္လိုက္ခြဲတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္လာစရာေတြေၾကာင့္ မသံုးပါ။ ဒါေပမဲ့ သားအိမ္ ေအာက္ပိုင္းမွာ Fibroids အသားပို အလံုး ရွိေနရင္၊ သားအိမ္ပါ ထုတ္လိုက္ဘို႔ လိုရင္၊ သားအိမ္အဝ-ကင္ဆာ ရွိေနရင္၊ အခ်ိန္ သိပ္အလ်င္လိုရင္ေတာ့ ဒီနည္းသံုးပါမယ္။
2. Lower segment caesarean section (LSCS) သားအိမ္ေအာက္ပိုင္းက ကန္႔လန္႔ခြဲနည္း၊ အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။ ေမ့ေဆး၊ ခါးထံုေဆးနဲ႔ ရိုးရိုးထံုေဆး တခုခုနဲ႔ ခြဲႏိုင္တယ္။

(LSCS) ဗိုက္ခြဲျခင္းရဲ႕ အားေကာင္းခ်က္ေတြ = ေသြးထြက္နည္းမယ္၊ ဗိုက္ထဲမွာ တြယ္ကပ္မႈ နည္းတယ္၊ သားအိမ္ ၾကြက္သားကို သူ႔အေၾကာအတိုင္းသာ ခြဲလို႔ အထိနာ သက္သာတယ္၊ ပိုးဝင္ဘို႔ အခြင့္နည္းတယ္၊ ခြဲျပီး ဗိုက္ကယ္တာ အျဖစ္နည္းတယ္၊ အဖိတ္အစင္ နည္းတယ္၊ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ အခ်င္းက အထဲခ်ဳပ္ရိုးေနရာ လာမကပ္ႏိုင္ဘူး၊ သားအိမ္ကို လက္နဲ႔ ကိုင္တြယ္ရတာ နည္းတယ္၊ ခ်ဳပ္ရိုး ပိုျပီး ခိုင္မာတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္မွာ HIV ပိုးရွိေနရင္ ကလးကို ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ၇ ပံု ၁ ပံုရွိလို႔ ဗိုက္ခြဲေမြးေပးရင္ ကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း နည္းေစတယ္။ ရက္၊ အခ်ိန္၊ ေရြးေမြးႏိုင္တယ္။ တတိယကေလး ခြဲရရင္ တခါတည္း သားေၾကာ ျဖတ္ေပးႏိုင္တယ္။ ေမြးလမ္းေၾကာင္းဟာ ကေလးဖြါးတဲ့ဒဏ္ မရွိ ျဖစ္ေနပါမယ္။

(LSCS) ဗိုက္ခြဲျခင္းရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြ = အနာေလးတခု ခြဲရတာျဖစ္ျဖစ္ ခြဲေမြးတာျဖစ္ျဖစ္ အနည္းနဲ႔အမ်ား သတိထား ရတာေတြ ခ်ည္းပါဘဲ။ ခြဲစိတ္ျခင္း အႏၲရာယ္ေတြက ခြဲစိတ္မႈက ၾကီးၾကီးသလို၊ လုပ္တာကိုင္တာ ေပါ့ဆရင္ ေပါ့ဆသလို ရွိႏိုင္တယ္။ ေမ့ေဆး-ထံုေဆး မွန္သမွ်လဲ သတိထားစရာေတြ ရွိပါမယ္။ ဆီးအိမ္ နဲ႔ ဆီးဆင္းျပြန္ကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္၊ အထဲခြဲေၾကာင္း ခ်ဲ႕ရရင္ ေသြးထြက္မ်ားမယ္၊ အခ်ိန္လုရတယ္၊ ပိုခက္တယ္၊ ကေလးက သိပ္ၾကီးေနရင္ ခက္မယ္။

ဗိုက္ခြဲေမြးတာမွာ သတိထားစရာေတြ ရွိတယ္။
• မိခင္ = တျခား ဘယ္လိုခြဲစိတ္နည္းမွာမဆို ျဖစ္တတ္တဲ့ သတိထားစရာေတြသာမ်ားပါတယ္။ ဥပမာ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ေရွာ့ခ္ရျခင္း၊ အဆုပ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊ စတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ နဲနဲထူးႏိုင္တာက ေမြးျပီး ဆီး မသြားႏိုင္ျခင္း။
• ကေလး = အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊ ကေလးကို ခြဲဒါးထိျခင္း၊ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ ထိခိုက္ျခင္း။
• ေနာက္ပိုင္း ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ = အရင္ခြဲေၾကာင္းက ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ေပါက္ကြဲတာ၊ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ အရင္ အမာရြတ္ ေနရာကို အခ်င္းလာတြယ္တာ၊ Incisional hernia ဗိုက္ခြဲေၾကာင္းက စူထြက္တာ။

ကိုယ့္ဖါသာ ဂရုစိုက္ႏိုင္တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ နားပါ၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အစာစားပါ၊ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ၊ ဝမ္းမခ်ဳပ္ေစနဲ႔၊ ေလွ်ာက္ႏိုင္တာနဲ႔ လမ္းေလွ်ာက္ပါ၊ အနာသက္သာေဆး နာရင္ေသာက္ပါ၊ အဝတ္အစား ေခ်ာင္ခ်ိပါေစ၊ သန္႔ပါေစ။ ေျခာက္ေသြ႔ပါေစ၊ (ေကာ္တြန္) သာဝတ္ပါ။ အနာေနရာက ထူးျပီး နာတာ၊ ေရာင္တာ၊ နီရဲတာ၊ မန္းရည္ ထြက္တာ ခ်က္ခ်င္း သတိျပဳေနပါ။ ေလးပင္တာ မမနဲ႔၊ ၾကမ္းတမ္းတဲ့အလုပ္ မလုပ္ပါနဲ႔၊ လိင္ဆက္ဆံတာ ေရွာင္က်ဥ္ပါ။

တခုမွတ္ဘို႔က တခါ ဗိုက္ခြဲေမြးရတိုင္း ေနာက္လည္း ခြဲရမယ္လို႔ ေနရာတိုင္းမွာ ယူဆလို႔မရပါ။ အရင္တခါ ခြဲတံုးက ဘာေၾကာင့္ ခြဲရလည္း အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ အခ်င္းေရွ႕ေရာက္လို႔ ခြဲထားရသူဟာ ေနာက္ကိုယ္ဝန္က ပံုမွန္ျဖစ္ျပီး ရိုးရိုးေမြးလို႔ ရတယ္။ ကေလးအေနအထားဆိုတာလည္း တခါပံုမွန္ မဟုတ္တိုင္း အျမဲမွား မေနတတ္ပါ။

Dr. တင့္ေဆြ

လာလည္ျဖစ္တဲ့ အတြက္ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ ေက်းဇူး အမ်ားၾကီးတင္မိပါတယ္ ေနာက္လဲ အလည္ျပန္လာခဲ့ဖို့ စာဖတ္ပရိတ္သတ္အား ဖိတ္ေခၚပါတယ္ အမွားပါရင္ ေ၀ဖန္အႀကံေပးတဲ့အေနနဲ႔ comment ေရးေပးသြားျပီးအၾကံျပဳေပးသြားေစခ်င္ပါတယ္။ အဆင္ေျပၾကပါေစ...ဆက္လက္ၾကိဳးစားပါအံုးမည္....